De brandpuntsafstand zegt iets over hoe ver een lens in- of uitgezoomd is. Het is de afstand tussen de lens en het brandpunt, waarbij het brandpunt het punt is waar alle lichtstralen samenkomen en het beeld scherp wordt gesteld op de sensor of film. Hoe langer de brandpuntsafstand, hoe dichterbij het onderwerp lijkt en hoe smaller het beeldveld wordt.
De brandpuntsafstand wordt uitgedrukt in millimeters en is te vinden op de lens van de camera. Een korte brandpuntsafstand, bijvoorbeeld 18mm, wordt gezien als een groothoeklens. Dit betekent dat het een breed beeldveld heeft en geschikt is voor het vastleggen van landschappen en grote groepen mensen. Een lens met een langere brandpuntsafstand, zoals 200mm, wordt gezien als een telelens. Dit type lens heeft een smal beeldveld en kan worden gebruikt voor het vastleggen van onderwerpen op afstand, zoals dieren in het wild, sportevenementen of portretten.
Naast het bepalen van het beeldveld heeft de brandpuntsafstand ook invloed op de scherptediepte van de foto. Een lens met een korte brandpuntsafstand heeft een meer scherptediepte, wat betekent dat alles van dichtbij tot ver weg scherp lijkt. Dit kan handig zijn bij het vastleggen van een landschap of een groep mensen. Een lens met een langere brandpuntsafstand heeft een minder scherptediepte, wat betekent dat alleen het onderwerp scherp is en de achtergrond onscherp. Dit kan gebruikt worden om de aandacht op het onderwerp te vestigen.
Het begrijpen van de brandpuntsafstand is belangrijk bij het kiezen van de juiste lens voor een specifieke situatie. Een groothoeklens kan bijvoorbeeld goed werken bij het vastleggen van een groot gebouw, maar kan vervorming veroorzaken als het wordt gebruikt voor een portretfoto. Een telelens kan daarentegen goed werken voor een portretfoto, maar kan minder geschikt zijn voor het vastleggen van een landschap.
De meeste lenzen hebben een instelbare brandpuntsafstand, zoals zoomlenzen. Deze lenzen bieden de mogelijkheid om te zoomen van een korte brandpuntsafstand naar een langere brandpuntsafstand, waardoor ze meer flexibiliteit bieden. Een nadeel van zoomlenzen is dat ze vaak minder scherp zijn dan lenzen met een vaste brandpuntsafstand en vaak een kleiner maximaal diafragma hebben.